DUO-INTERVIEW | JULIETTE DOMINICUS & SVEN PEETOOM
DUO-INTERVIEW
KUNST OM HET ZWIJGEN TE DOORBREKEN
Hoe vaak gebeurt het dat na het bekijken van een documentaire het verhaal nog een paar uur blijft rondzweven in je hoofd, om vervolgens op te lossen in de dagelijkse gang van het leven. Films hebben impact, maar vaak op de korte termijn omdat je vanuit de bioscoop weer jouw eigen leven in stapt. Indisch Zwijgen is een project dat zich hierin onderscheidt. De makers van deze documentaire wíllen niet alleen het gesprek starten, ze starten het gesprek ook letterlijk met hun film als aanleiding.
Tekst Pien Vroonland Beeld Gigi van Grevenbroek
Indisch Zwijgen is een documentaire van makers Juliëtte Dominicus en Sven Peetoom, beide zijn zij de derde generatie van Indische mensen die naar Nederland zijn gekomen. In veel families speelt stilte rondom de Nederlands Indische geschiedenis een grote rol. Met deze documentaire willen Sven en Juliëtte deze stilte doorbreken. In de film wordt het zwijgen bespreekbaar gemaakt door middel van kunst. Drie kunstenaars beginnen ieder op hun eigen manier aan een verwerkingsproces door iets tastbaars te maken. In de film wordt niet alleen het zwijgen benoemd, het is ook een eerste stap richting verwerking; voor de makers én voor de kijker want deze film en haar makers doorbreken de stilte op een actieve manier.
Toen Sven in gesprek ging met een producent om zijn filmidee te bespreken kwam hij erachter dat er nog een maker rondliep met dezelfde visie. Dat was Juliëtte. Juliëtte en Sven willen beiden het zwijgen doorbreken wat nog steeds een groot deel van de Indische gemeenschap in zijn greep houdt. Het klikte tussen Sven en Juliëtte en ze besloten om hun krachten te bundelen.
Ze begonnen met een onderzoek en gingen met Indische mensen in gesprek. Het bleek dat er veel meer mensen zijn die last hebben van het zwijgen in de familie dan ze hadden gedacht. Een selecte groep van de mensen die ze spraken had een manier gevonden om ermee om te gaan.
Juliëtte: “De mensen die met het zwijgen in het reine zijn gekomen waren bijna allemaal mensen die iets maakten; kunstenaars die hun leed en het zwijgen omzetten in een werk wat ze konden delen met anderen. Ze maakten er iets tastbaars van. We voelden tijdens de onderzoeksfase dat kunst iets helends was en daarom wilden we dat graag in de film incorporeren.”
Kunst is niet alleen helend, het heeft ook de kracht om iets abstracts zoals zwijgen tastbaar te maken. Hierdoor past de creatieve vorm die de makers hebben gekozen heel erg goed bij het thema van de documentaire. In de film zien we drie kunstenaars die op zoek gaan naar iets persoonlijks. Alle drie hebben ze een Indische achtergrond en lopen ze tegen bepaalde dingen aan omtrent hun eigen geschiedenis en die van hun familie. De stilte vreet aan hen; het trauma wat jaren geleden ontstaan is in Nederlands-Indië bestaat nog steeds omdat het niet wordt benoemd. De hoofdpersonages in Indisch Zwijgen gaan op zoek naar iets wat de stilte kan vervangen; iets tastbaars.
Iedereen in de documentaire heeft een eigen manier van omgaan met de geschiedenis. Er is een verschil voelbaar per generatie. Het lijkt alsof er nu pas de ademruimte is, die nodig is om woorden te geven aan de stilte. Het plan om kunstenaars centraal te stellen in de film was niet het eerste idee wat Sven en Julliëtte voor hun documentaire hadden. Eerst wilden ze een film maken waarin ze op zoek zouden gaan naar hun eigen geschiedenis; een soort detective. Dit bleek niet de juiste weg te zijn voor hen.
Sven: “We zijn erachter gekomen dat het heel moeilijk is om die geschiedenis helemaal te kennen. En met kunst kun je ook onvermogen, frustratie of een leegte invullen. Ook dat wat er niet is, kun je uitbeelden met kunst.”
Voor Juliëtte is Indisch Zwijgen haar eerste film. Ze benoemt dat het voelde als een uitdaging: hoe geef je de ideeën vorm in beeld en hoe maak je de film die je uiteindelijk voor ogen hebt? Indisch Zwijgen kreeg geen toekenning van het Filmfonds maar door een crowdfunding hebben ze de film toch kunnen maken met behulp van de mensen die hart hebben voor het project.
Juliëtte: "Als de makkelijke weg niet lukt, dan zijn er altijd nog omwegen; dat heb ik wel echt van het maken van deze film geleerd. Als wij hadden gewacht op al die festivals en trajecten waarvoor we zijn afgewezen, dan waren we nog steeds niet begonnen, denk ik."
Sven is het eens met het nemen van een omweg. Hij ervaart Nederland filmland als een plek waar er over het algemeen maar één gangbare route is om films te kunnen maken. Uiteindelijk komen deze films enkel bij de filmfestivals terecht waar een kleine groep cinefielen de film bekijkt.
Sven: “Daar gaat onze film niet de juiste impact hebben. Er zijn andere manieren om een film de samenleving of maatschappij in te krijgen die niet via
dat pad gaan. Kijk je niet stuk op de filmfestivals met 3000 inzendingen. Het blijft een beetje een loterij en je kan ook het heft in eigen handen nemen.”
Sven en Juliëtte namen contact op met buurthuizen en kleine cinema’s om vertoningen te verzorgen voor de Indische gemeenschap maar ook voor mensen die hart hebben voor het onderwerp. Mensen die zichzelf willen onderwijzen over de impact van de (vaak onderbelichte) Nederlands Indische geschiedenis.
De makers van Indisch Zwijgen starten actief het gesprek met de kijker. Sven benoemt dat cinema vaak een kwestie is van zenden en ontvangen. Je gaat naar de bioscoop, je voelt een heleboel, je gaat naar huis en je dag vervolgt zich.
Sven: “Ik heb na een film, vooral sociaal maatschappelijke documentaires, heel erg de behoeftes om mijn emoties te kunnen kanaliseren. Dat ze op de een of andere manier worden omgeleid naar iets: een actiepunt wat je kan doen. Hier heeft cinema nog veel te winnen, zo kan het een gesprek openen in plaats van dat het heel individueel blijft.”
Juliëtte: “Het is zo mooi als je juist op basis van een film ook andere mensen kan ontmoeten en andere visies aan kan horen. Film heeft de kracht om dat te doen.”
Bij de impact vertoningen van Indisch Zwijgen vindt er na de film een gesprek plaats. Dit kan in de vorm van een Q&A zijn, of een workshop. Sven en Juliëtte willen de stilte doorbreken en ze merken tijdens de impact vertoningen dat meer mensen daar behoefte aan hebben. Ze vertellen dat bezoekers van de film tijdens en na de impact vertoningen met elkaar in gesprek gaan. Zo worden visies, verhalen en herinneringen gedeeld en kan de Indische gemeenschap samen een begin maken om de stilte te doorbreken.
Naast de impactvertoningen hebben Juliëtte en Sven de handen ineengeslagen met de makers van Suni (Edward de Jong & Rosa Kreulen). Suni gaat over straatintimidatie. De twee films bespreken beide thema’s die veel worden verzwegen maar juist besproken zouden moeten kunnen worden. Zo zijn de regisseurs niet alleen filmmakers maar ook taboe-doorbrekers en gespreksstarters van belangrijke gesprekken, met film als startpunt.
BEN JE BENIEUWD GEWORDEN NAAR DE FILM EN HET GESPREK? Op de site www.indischzwijgen.nl vind je naast informatie over de film ook wanneer Indisch Zwijgen te zien is!